Raşitizm, büyüme çağında büyüme plağının yetersiz mineralize olması sonucu oluşan metabolik kemik hastalığıdır. Günümüzde raşitizm, sadece yeterli güneş görmeyen ülkelerde görülmekle kalmayıp bol güneşli ülkelerde bile görülmektedir.
Raşitizm riski 4 ay–3 yaşları arasında daha sıktır. Ancak D vitamini eksikliği olan annelerin bebeklerinde erken bebeklik döneminde de görülebilmektedir.
D vitamini ya ağızdan uygulanmalıdır ya da yeterince güneş ışınlarına maruz kalınarak alınmalıdır. Ancak deri rengi yeterli D vitamini yapımını etkilemektedir. Ten rengi koyu olanların açık tenlilerden 5–10 kat daha fazla güneşlenmeleri gerekir. Ultraviyole ışınlarının deriye ulaşmasını güneş kremleri ve giyim tarzı da etkileyebilir. Koruma faktörü 8‘in üzerinde olan güneş koruyucu kremlerin D vitamini yapımını %95 oranında, koruyucu faktör 15 olduğunda ise %98 oranında azalttığı gösterilmiştir.
Vitamin D düzeyini yükseltmek için deri yüzeyinin en az %20’si güneş ışınlarına maruz kalmalıdır. Dolayısıyla kapalı giyim tarzına ve kullanılan giysilerin renk ve tipine bağlı olarak da vitamin D düzeylerinde düşüklükler görülebilmektedir. Yine pencere camının D vitamini yapımını engellediği ve şehirleşme ile devamlı kapalı ortamlarda (ev, ofis gibi) çalışan kişilerde de D vitamini yapımının yetersiz olduğu bilinmektedir. En yüksek düzeyde D vitamini yapımının yaz aylarında olduğu, kış aylarında ise sentezin azaldığı, hatta >35–40. paralellerin üzerinde olan alanlarda bu azalmanın neredeyse durma noktasına geldiği bilinmektedir.
Uygunsuz diyetler (vejeteryan diyet gibi) D vitamini eksikliğine neden olmaktadır. Yeterli anne sütü alan bir süt çocuğunda günlük D vitamini ihtiyacını karşılamak için D vitamini takviyesi gereklidir. Amerikan Pediatri Akademisi ultraviyole-B ışınlarının zararlı etkileri nedeniyle altı aydan küçük çocukların doğrudan güneş ışınlarına maruz kalmalarını önermemektedir. Açık hava aktiviteleri önerilmesine rağmen saat 10.00– 16.00 arası doğrudan güneş ışınlarına uzun süreli maruz kalmaktan kaçınılmalıdır.
Raşitizmi önlemek için ‘’Pediatric Endocrinology Society’’ 18 yaşına kadar 400 IU/gün (3 damla gün) D vitamininin çocuklara verilmesini önermektedir. Detaylı bilgi için ilaç rehberi sayfasına göz gezdirebilirsiniz. Beyaz tenli hafif giyinmiş bir çocuğun açık havada haftada 3 kez 30 dakika güneş ışınlarına maruz kalması D vitamini yapımı için yeterlidir. Sağlık Bakanlığı’nın 2005 yılında başlattığı ‘’1 milyon çocuğa 1 yaşına kadar bedava D vitamini projesi’’ ile raşitizm sıklığının azaltılması planlanmıştır.
Prof. Dr. Zerrin ORBAK tarafından yazılmış ve Koruyucu Sağlık Rehberi Bölüm 33’de yayınlanmıştır. İlgili yayın editörünün izini ile sitemizde paylaşılmıştır.
KAYNAKLAR
1. Plotkin H, Lifshitz F. Rickets and osteoporosis. In: Lifshitz F (ed). Pediatric Endocrinology, 5th ed, Informa Healthcare USA, New York, 2007: 531–557.
2. American Academy of Pediatrics. Committee on Environmental Health. Ultraviolet light: A hazard to children. Pediatrics 1999; 104: 328–333.
3. Hatun S, Ozkan B, Orbak Z, Doneray H, Cizmecioglu F, Toprak D, Calikoglu AS. Vitamin D deficiency in early infancy. J Nutr 2005; 135(2): 279–282.
4. Orbak Z, Karacan M, Doneray H, Karakelleoglu C. Congenital rickets presenting with hypocalcaemic seizures. West Indian Med J 2007; 56(4): 364–367.