Çocuklara Hayır Demek

Günlük yaşamımızda birçok defa başımıza gelen bu ve benzeri durumlarda “hayır” diyemediğimiz için zaman zaman istemediğimiz işleri yapmak zorunda kalırız. Hatta bazen çok can sıkıcı olabilecek durumlarla karşılaşırız. Bu nedenle, ne zaman “evet” diyeceğimizi ne zaman “hayır” diyeceğimizi daha dikkatli değerlendirmemiz yararlı olabilir. Bazen hayatımızda sorun olan işlere “hayır” demek öğrenilebilen bir durumdur. Bazı insanlar, kişilik yapısı nedeniyle diğerlerine göre daha zor “hayır” deseler bile onlar da “hayır” demeyi öğrenebilirler.

“HAYIR” DEMEK

Bazen istemediğimiz şeyleri “hayır” diyemediğimiz için yapmak zorunda kalırız. Bazen de “hayır” diyemediğimiz için kendimizi kullanılmış hissederiz. Bundan dolayı kendimize bazen kızarız. Toplumda başkalarına rahatlıkla “hayır” diyenlerin oranı çok düşüktür. Günümüzün hızlı dünyasında “hayır” diyemediğimiz ve gerekmediği halde yaptığımız işler nedeniyle kaybettiğimiz zaman çok önemli olabilir.

Ama yine de her şeye “hayır” demek çok mantıklı da değildir. Sizden istenen herhangi bir şey, başka birisi için hayati öneme sahip olabilir. Bu nedenle her şeye “hayır” demeden önce bir değerlendirme de yapmak gerekir. Örneğin, birisi sizden bir şey istediğinde buna gerçekten ihtiyacı olabilir. Unutmayın insanlar sosyal organizmalardır ve günlük yaşamda yardımlaşırlar. Diğer yandan birisi sizin uzman olduğunuz bir konuda yardım istemiş olabilir ve sizin uzmanlığınıza ihtiyacı vardır.

Ancak, diğer yandan insanlar her zaman iyi niyetli olmayabilir ve yapmaları gereken işi size yıkmak isteyebilirler. Ayrıca, sizi gereksiz yere meşgul edebilirler. Bu durumlarda “hayır” demek oldukça gereklidir. Sizin hem zamanınızı korur hem de kendinizi kullanılmış, kandırılmış hissetmenizi önler.

NEDEN “HAYIR” DİYEMEYİZ?

“Hayır” diyememenin pek çok nedeni olabilir ve bu nedenler bireyden bireye değişiklik gösterir. “Hayır” diyemeyiz çünkü korkarız:

“Hayır” dersek sevilmemekten, yalnız kalmaktan, tercih edilmemekten korkarız.

“Hayır” demek olumsuz bir cevaptır, reddetmektir, geri çevirmektir, gelecek tepkiyi bilemediğimiz için korkarız.

Biz “hayır” dersek, bize de “hayır” denilmesinden korkarız.

Bazen iyi olduğumuzu göstermek için “hayır” diyemeyiz. İstenilen her şeyi yapabildiğimizi göstererek, işimizde iyi olduğumuzu düşünmelerini isteriz.

Bazen “hayır” demeyi öğrenmediğimiz için, nasıl söyleyeceğimizi bilemediğimiz için “hayır” diyemeyiz.

Bazen ilişkilerimize zarar vereceğini hatta bitireceğini düşünerek “hayır” diyemeyiz.

Bazen “hayır” dersek bencil olarak algılanacağımızı düşünerek diyemeyiz.

Çoğu zaman herkesle iyi olmak, herkesi mutlu etmek ve dolayısıyla da herkes tarafından sevilebilmek için “hayır” demekten kaçınırız.

Yukarıda belirtilen “hayır” diyememe nedenlerinin hepsi size uygun olmayabilir. Hatta sizin “hayır” diyememe gerekçeniz burada söylenen şeylerden hiç birisi olmayabilir. Kendi “hayır” diyememe nedenlerinizi incelemelisiniz ve kendinizi buna göre değerlendirmelisiniz. Birey kendini tanımalı, düşünce ve duygularının farkında olmalı, güçlü ve zayıf yönlerini bilmeli, kendi duygu ve davranışları üzerinde kontrol sağlamalıdır.

Öncelikle insanların neden “hayır” diyemediğini değerlendirmek gerekir. Birçok durumda “hayır” diyenlerin bile bazen “hayır” diyemediği durumlar vardır. En önemli “hayır” diyememe nedeni karşımızdaki kişiyi kaybetme korkusu gibi görünüyor. Eğer bir arkadaşınızdan yardım istediyseniz ve size “hayır” dediyse, ama siz onun aslında size yardım edecek zamanının ve bilgisinin, becerisinin olduğunu düşünüyorsanız kırılırsınız. Aynı durum karşı taraf için de geçerlidir. Bununla birlikte, eğer bir arkadaşınız size gereksiz bir iş veriyorsa, buna “hayır” dediğinizde neden “hayır” dediğinizi de açıklarsanız size kırılmayacaktır.

Ayrıca, “hayır” demek için bir mazeret, bir bahane uydurmak zorunda değilsiniz. Özellikle mazeret olarak yalan söylemek hiç de uygun değildir. Yalan söylediğiniz nasıl olsa ortaya çıkar ve o zaman ilişkileri düzeltmek çok daha zorlaşır. Aslında insanlar “hayır” demekten korkmaz, “hayır” dedikten sonra ortaya çıkacak durumdan korkar. Ayrıca, “hayır” dedikten sonra belli bir gerginlik ortaya çıkar ve insanlar bundan sonra konuşmayı nasıl sürdüreceğini bilemezler. Bu nedenle önceden hazırlanmak iyi olabilir. Eğer çok fazla “evet” diyorsanız veya demek zorunda kalıyorsanız “hayır” demek için de hazırlanmalısınız. “Hayır” dedikten sonra ne olacağına dair prova yapmak yararlı olabilir.

Bazı “hayır” deme önerileri yararlı olabilir. Unutmayın ki her bireyin kendi konuşma tarzı ve yaklaşımı vardır. Burada verilenler size uygun gelmeyebilir. Kendi “hayır” deme stilinizi oluşturun. Örneğin, bir arkadaşınız sizden bir iş istedi ve yapmak istemiyorsunuz. Herhangi bir gerekçeniz de yok. Ona “üzgünüm ama bu sefer yardımcı olamayacağım, şu sıra hiç uygun değilim, “hayır” demem seninle değil kendimle ilgili” demek işinize yarayabilir.

“Hayır” diyememek doğuştan gelen değil, sonradan öğrenilen bir özelliktir. Kendimizi tanımlamayı, ifade etmeyi başarırsak kendi tarzımızı kendimiz oluştururuz. Öğrenmek için düşünmeli, hissetmeli, ifade etmeli ve deneyim yaşamalıyız. İki, üç yaşındaki bir çocuğu düşünün! Bir şey yapmak istediğinde girişimde bulunur; siz ondan bir şey istediğinizde ise hoşuna gitmediyse açık ve net bir şekilde “hayır” der. Büyüdükçe kaygılarımız farklılaşır ve “hayır” diyememeyi öğreniriz.

Kendinize sorular sorun. Kendi isteklerinizi belirlemek ve bunları hayata geçirmek için hangi seçimleri nasıl yapacağınızı öğrenin.

• Ben ne istiyorum?
• Beni neler mutlu eder?
• Ben kimlerle birlikte zaman geçirmekten zevk alıyorum?
• Nerede, nasıl davranmalıyım?

Seçim yapın. Yaptığınız her seçim tarzınızı belirler, yaşamınızı şekillendirir.

İsteklere anlık yanıtlar vermek yerine zaman istemek hayır demenizi kolaylaştırabilir. “Hayır” demek bir ret etme anlamı taşısa bile, bunun kişiyi değil, isteği ret etmek anlamı taşıdığını açıklamak yararlı olacaktır.

İletişim becerilerimizi geliştirmek “hayır”ı yerinde kullanmamızı sağlar.

Deneyimlerinizi kullanın. Geçmişte hangi kararınız size neler yaşattı düşünün.

Sonuç olarak, “hayır” demek pek kolay bir seçenek değildir. Bizim toplumumuzda “hayır” demek çoğu zaman kırgınlıklar yaratır ve sosyal çevre kaybına neden olur. Bunun bilincinde olarak ilişkilerimizde “sınırlarımızı” hissettiren bir tutum takınmalıyız. Unutmayın ki yardım severlik, paylaşımcılık, özverili olmak gibi olumlu özellikler “evet” demekten geçiyor. “Hayır” ise güçlü olumsuz bloklar yaratıyor.

İletişim becerilerimizi etkin kullanarak “hayır” dediğimizde bile bunun olumsuzluk içermediğini çevremize hissettirmeliyiz.

Uzm. Psikolojik Danışman Bedi AYDIN  tarafından yazılmış ve Koruyucu Sağlık Rehberi Bölüm 49’da yayınlanmıştır. İlgili yayın editörünün izini ile sitemizde paylaşılmıştır.

KAYNAKLAR

1. Sears DO, Taylor SE, Anne PL. Sosyal Psikoloji. İmge Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2012. 2. Doğan Cüceloğlu. Yeniden İnsan İnsana. Remzi Kitabevi, İstanbul. 2005.