ÇOCUK GELİŞİMİ NEDİR?
Bir çocuğun gelişmesi ve büyümesi birbirini çok etkilemekle birlikte çok farklı kavramlardır. Gelişim öğrenme, anlama, iletişim kurma, diğer kişilerle ilişkiler, davranış, hareket, vücudun kullanılması, işitme ve görme gibi konularda yapabildiklerinin zaman içinde artmasıdır. Büyüme ise çocuğun yaşı- nın ilerlemesiyle birlikte boyu, kilosu ve cinsiyetine ait bedensel özelliklerindeki değişikliklerdir.
Bir çocuk büyürken, hayatta kalabilmesi hayata tutunabilmesi ve toplum içinde diğer insanlarla uyumlu şekilde yaşayabilmesi, mutlu, kendisi ailesi ve yaşadığı toplum için yararlı bir birey olabilmesi için gelişimin bilişsel, hareket, sosyal, duygusal ve dil alanlarında pek çok beceriyi kazanması gerekmektedir.
Gelişim beyinin gelişimi ile ilişkilidir. Dolayısıyla gelişimin en hızlı olduğu dönem beyin gelişiminin de en hızlı olduğu dönem olan doğum öncesi dö- nemden başlayarak yaşamın ilk üç yılıdır.
Çocuklar gelişimsel becerileri kazanmaları do- ğuşta var olan genlerinin getirdiği özellikler, bedensel sağlığı ve en önemlisi başta ailesi olmak üzere içinde yaşadığı yakın ve uzak çevrenin karmaşık etkileşimi ile olmaktadır. Erken çocukluk dönemi olan ilk 3 yaştaki deneyimler beynin yapısını, yetişkinlikteki sahip olunan becerilerin durumunu belirlemektedir. Yaşamın ilk 3 yılındaki gelişim daha sonrası için temel oluşturmakta ve tüm yaşamı etkilemektedir. Özellikle ilk 3 yaşta ailelerin çocuklarını çok iyi tanımaları, onların güçlü ve zayıf yanlarını fark etmeleri, onları olduğu gibi severek şefkatli bakım vermeleri, onların gereksinimlerini hemen anlayarak gidermeleri, öncelikle zayıf yanları olmak üzere tüm alanlardaki gelişimlerini destekleyici ortam, oyun ve uygun uyaranlar sağlamaları büyük önem taşımaktadır. Çocukların gelişimsel ve davranışsal sorunların mümkün olan en erken yaşta özellikle de ilk 3 yaş içinde belirlenmesi, tedavisinin planlanması ve izlenmesi de çok önemlidir.
ÇOCUK GELİŞİMSEL SORUNLARI NELERDİR?
Gelişimsel sorunlar, bir çocuğun gelişimi yani öğrenmesi, anlaması, iletişim kurması, çevresindeki kişilerle ilişkileri, davranışları, hareketleri, vücudunu kullanması, işitme ve görmesi ile ilişkili sorunlardır.
Ülkemizde yapılan çalışmalar göz önüne alındı- ğında her 10 çocuktan 1’inde gelişimsel sorun bulunmaktadır, davranış sorunları ve dikkat eksikliği ve aşırı hareketlilik gibi sorunlar da eklendiğinde ülkemizde her 4 çocuktan 1’inde gelişimsel sorun bulunmaktadır.
Erken doğan, kalp hastalığı, böbrek hastalığı, karaciğer hastalığı, kan hastalıkları ya da endokrin hastalıklar gibi kronik bedensel hastalığı olan, down sendromu ya da diğer sendromlarla doğ- muş çocuklar gelişimsel, davranış ya da duygusal durumlarında gecikmelerin görülmesi için riski yüksektir. Bu çocukların bedensel sağlıkları kadar gelişimlerinin ve davranışlarının da yakın izlenmesi ve sorunların erken dönemde belirlenerek tedavilerinin başlatılması gerekmektedir. Bedensel hastalıkların olması onların gelişimlerinin de mutlaka sorunlu olacağı beklentisini getirmemelidir. Çocu- ğunuzun gelişiminin sağlık sorunlarına rağmen erken dönemde desteklenmeye başlanarak mümkün olduğunca iyi hale getirilmesi onun erişkin yaşamda daha mutlu, kendine yetebilen, toplum içinde uyumla yaşayabilen, üretebilen bir birey olarak yaşamasını kolaylaştıracaktır. Bunun sağlanması öncelikle sizleri mutlu kılacaktır.
ÇOCUK GELİŞİMSEL SORUNLARI NASIL BELİRLENİR VE NE YAPILMALIDIR?
Sağlıklı ya da doğuştan gelen Down sendromu gibi özel bir sağlık durumu, ya da kronik hastalığı olan tüm çocukların doğuştan sahip oldukları en yüksek kapasiteye kadar gelişmesi onun temel insanlık hakkıdır. Bu hakkın ona sağlanmasından onun yakın ve uzak çevresindeki tüm bireyler sorumludurlar. Çocuklardaki gelişimsel sorunları mümkün olan erken yaşta belirlenmesi ve desteklenmesi için gerekli yasal zemin ülkemizde bulunmaktadır.
Sevgili anne ve babalar çocuğunuzu en iyi tanı- yan sizlersiniz. Onunla hiçbir hekimin olmadığı kadar uzun süre ve yoğun birliktesiniz. Onun büyürken neleri ve nasıl öğrendiğini, neleri yapıp neleri yapamadığını en iyi siz bilirsiniz. Dolayısıyla onun sağlığı ve gelişimi ile ilgili sorunları en erken fark edebilecek kişiler sizlersiniz. Her çocuğun gelişimi farklı olmakla birlikte her gelişimsel becerinin kazanılması gereken belirli bir dönem vardır. Çocuğunuzun gelişimi ile ilgili içinizden gelen sese kulak verin.
Çocuğunuzun öğrenmesi, anlaması, iletişim kurması, çevresindeki kişilerle ilişkileri, davranışları, hareketleri, ellerini, kol ve bacaklarını kullanması, işitme ve görmesi ile ilgili sorun olduğu kaygısı gelişirse çocuğunuzda bir gelişimsel sorun bulunması olasılığı çok yüksektir.
Çocuğunuzda gelişimsel bir sorun olduğunu düşünürseniz öncelikle bir çocuk sağlığı ve hastalıklarına uzmanına başvurunuz. Çocuk gelişimi konusunda özel eğitimi ve deneyimi olan bir çocuk doktoruna ulaşmanız çocuğunuzda bir sorun olup olmadığının erken dönemde en iyi şekilde belirlenmesi ve yönlendirilmesi için çok önemlidir. Uzman hekimin sizin kaygı duyduğunuz konuyu ve çocuğunuzun gelişimini daha iyi anlayabilmek için detaylı sorular sorması ve çocuğunuzu mümkünse tümüyle soyarak bedeninin tam bir muayenesini yapması gerekmektedir.
Uzman hekim çocuğunuzun gelişimini özel bazı yöntemlerle kendisi değerlendirebilir ya da bu değerlendirmenin yapılması için sizi yönlendirebilir. Çocuğunuzun hekim tarafından görülmesi sonrasında onun gelişimi ile ilgili kaygınız geçmediyse ya da bir süre sonra tekrar başlarsa en kısa zamanda farklı bir hekime başvurmakta tereddüt etmeyiniz.
Yrd. Doç. Dr. Gülsüm ATAY tarafından yazılmış ve Koruyucu Sağlık Rehberi Bölüm 26’de yayınlanmıştır. İlgili yayın editörünün izini ile sitemizde paylaşılmıştır.
KAYNAKLAR
1. Ertem, İ.Ö. (Ed.) (2005). Gelişimsel Pediatri. Ankara: Çocuk Hastalıkları Araştırma Vakfı Yayınları.