BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİN ÇALIŞMASI

Bağışıklık sistemi virüs, bakteri, mantar, parazit ve tümörlere karşı savaşarak vücudu koruyan hücre, doku ve organlardan oluşur. Bağışıklık sisteminin organları kemik iliği, timus, dalak ve lenf düğümleridir.

Lenfositler vücudun immün cevaplarını oluşturmaktan sorumlu hücrelerdir. Mikroorganizmalara karşı savaşarak yayılmalarını önlerler. İki majör lenfosit grubu vardır: T ve B lenfositler. Her iki grup hücre de kemik iliğindeki kök hücreden gelişirler. Bağışıklık sistemi mikroorganizmalara birkaç yolla cevap verir. Bunlardan biri T lenfositlerin bakteri, virüs gibi hücrelerin içinde yaşamlarını sürdüren mikropları doğrudan olarak öldürmesidir. Dolaşım sisteminde;

• T lenfositler rastladıkları mikropları ve diğer anormal hücreleri öldürerek;

• B lenfositler ise mikroplara özgül, uzun süre dolaşımda kalabilen antikorlar üreterek ve onları nötralize ederek ortadan kaldırır.

Makrofajlar ve nötrofiller T lenfositler tarafından aktifleştirilince harekete geçer ve enfeksiyonun bulunduğu bölgeye gider ve doğrudan olarak mikroorganizmaları fagosite ederek öldürmeye başlarlar. Makrofajlar öldürme fonksiyonları sı- rasında patojenleri küçük parçalara ayırarak hücre zarı üzerinde göstererek lenfositlere tanıtır ve lenfositlerin enfeksiyon sırasında çoğalmasına da yardım ederler.

BAĞIŞIKLIKTA NORMAL DENGELERİN KORUNMASI

Bağışıklık sistemi vücudu sürekli olarak enfeksiyondan temizlemeye çalışırken, aşırı stres, bağışıklık ile ilgili işlevlerin idame edilebilmesi için gerekli besleyici elemanların miktarını azaltarak vücudun savunma mekanizmalarını önemli derecede azaltır. Vücutta denge ve uyum ( homeostazis) hücre düzeyinde vücut fonksiyonlarının normal fizyolojik sınırlarda kalması ile sağlanır. Temizlik şartlarına uyulmaması, uykusuzluk, kötü beslenme, sigara kullanımı, ruhsal stresler bu denge ve uyumu bozan yaşam faktörleridir.

HASTALIK ETKENLERİYLE KARŞILAŞMA YOLLARI

• Ağız yolu
• Burun yolu
• Gözler
• Cilt kesileri ve yaralanmaları

Virüslerin ana giriş yolu yüz olup hapşırma ve öksürme ile çevreye yayılan milyonlarca mukus partikülü içinde bulunan virüsler aynı havayı soluyan kişilerin solunum yollarına, gözlerine, ve ellerine bulaşır. Çeşitli grip virüslerinin çeşitli yüzeylerde hava sıcaklığı, nem ve partikül içindeki virüs miktarına bağlı olarak en az 48 saat canlı kaldıkları gösterilmiştir. Bu yollarla enfeksiyon alınmaması için gün boyunca yüze el sürmeme alışkanlığının kazanılması, sık el yıkama, mendillerin kullandıktan sonra hemen çöpe atılması, enfekte yüzeylere dokunduktan sonra ağız, burun, gözler ve yiyeceklere el yıkamadan temas edilmemesi, etkin el yıkamanın öğrenilmesi, el yıkamanın bir alışkanlık haline getirilmesi gerektiğinde susuz el temizleyici jellerin veya solüsyonların kullanılması daha sağlıklı bir toplum olmanın ön koşullarıdır.

Bağışıklık Sistemini Güçlendirmenin Yolları Nelerdir ?

Dengeli bir diyet ile bağışıklık sisteminin güçlendirilebileceği gösterilmiştir. Bağışıklık sisteminin gereksindiği tüm mineral ve besin elemanlarının alınması gerekir. Renkli sebzeler (kırmızı, yeşil, sarı ve tüm sebzeler, soğan, sarmısak), meyveler, kuruyemişler, balık bağışıklık sistemini destekler. Probiyotik bakteri içeren yoğurdun da bağışıklığı artırdığı bilinmektedir. Şeker ve çoklu doymamış yağların bağışıklık sistemini zayıflatmaları nedeniyle tüketilmemesi gerekir.

BESİNSEL DESTEKLER

Bazı besinsel ve bitkisel destekler ile bağışıklık sisteminin dengesinin yeniden normale döndürülmesi mümkündür. Toksin ve mikroorganizmalardan vücudu temizlemekle görevli bağışıklık sisteminin bu görevi gerçekleştirebilmesi için, T ve B lenfosit büyüme ve çoğalması, plazma ve antikor üretilebilmesi için esansiyel besin elemanlarının devamlı olarak alınmasına gereksinimi vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:

A Vitamini - Dış toksinlerin girişine karşı, vücudun dış savunma yüzeyini oluşturan müköz zarların (ağız, burun, sindirim sistemi, solunum sistemi) sağlıklı oluşumu için önemlidir. Bu yüzeyleri kaplayan mukus; su, müsin, dökülen doku hücreleri, antikor ve lökositlerden oluşur ve T ve B lenfositlerin oluşturacağı bağışıklık cevapları için uygun ortamlar yaratmakla görevlidir.

C Vitamini - Bağışıklık sisteminin çalışması için gereklidir, viral enfeksiyonlarda (gripal enfeksiyonlarda) şikayetlerin süresini kısaltır.

B 12- Vitamini Eritrosit ve antikor oluşumuna yardım eder.

Pantotenik asit ve B 6 Vitamini - Antikor üretiminde kullanılır. Folik asit-Lökositler dahil vücuttaki tüm hücrelerin büyümesi için gereklidir.

E Vitamini -Birincil savunma elemanları olan müköz zarlar ve saç oluşumu için gereklidir.

Çinko - İçeren metalloenzimlein bileşiminde bulunarak hücre büyümesi ve bağışıklık sistemi fonksiyonunun yeterli olabilmesi için gereklidir.

Omega 3 yağ asitleri-Lökosit sayısını artırır ve bağışıklığı güçlendirir.

Antioksidanlar/Beta karoten-Antioksidan alımının artırılması serbest radikal hasarlarını önler, bağışıklık sistemini güçlendirir.

YÜRÜYÜŞ, EGZERSİZ VE SPOR

Orman ve parkta yürüyüşün bağışıklık sistemini desteklediği; ormanda yürüşün oksijen alımı dışında endorfin üretimini artırıp, mutlu hissetmeyi sağladığı, böylece stresi azalttığı ve bağışıklık sistemini güçlendirdiği gösterilmiştir. Haftada 4 kez 30 dakikalık egzersizin de bağışıklığı yi güçlendirdiği ve stres düzeylerini azalttığı gösterilmiştir.

UYKU

Uykusuzluk bağışıklık sistemini zayıflatan majör bir etkendir. Erişkinin gecede 8-10 saatlik uykuya gereksinimi vardır. Viral enfeksiyonda antibiotik alınması, antibiotiğe dirençli bakterilerin gelişimine sebep olduğu için kullanmamak gerekir.

Doç. Dr. Ayşe METİN tarafından yazılmış ve Koruyucu Sağlık Rehberi Bölüm 39’da yayınlanmıştır. İlgili yayın editörünün izini ile sitemizde paylaşılmıştır.

KAYNAKLAR

1. Müftüoğlu O. İkinci hayat. 4. Baskı: Doğan Egmont Yayıncılık ve Yapımcılık Tic. A.Ş., İstanbul Mayıs 2010 2. Öz M, Roizen M F. Siz Kullanım kılavuzunuz. 1. Baskı:Koridor yayıncılık, İstanbul,2005 3. Yılmaztürk M. Sağlık ve uzun ömür elkitabı. 1. baskı: Doğan Egmont Yayıncılık ve Yapımcılık Tic. A.Ş., İstanbul Mayıs 2011 4. Walgi H. Vitaminler: sağlıklı yaşam için gerekli besinler. 4. Baskı: dost Kitabevi yayınları Pratikler Dizisi2, Ankara, Şubat 2005 5. Fuhrman J. Yaşamak için Ye. 2. Baskı: Prestij Yayınları, İstanbul, Nisan 2007 6. Baltaş Z, Batlaş A. Stres ve başaçıkma yolları. 26. Baskı: Remzi Kitabevi A.Ş. İstanbul, Mart 2010