Kullanma Talimatı | Nedir Ne İçin Kullanılır |
Nasıl Kullanılır | Yan Etkileri |
Eş Değerleri | Dikkat Edilmesi Gerekenler |
Kısa Ürün Bilgisi | Prospektus |
PINRAL 200 mg çiğnenebilir/çözünebilir tablet
Lamotrijin 200 mg
Sodyum sakkarin 1.04 mg
Sodyum nişasta glikolat 16.00 mg
Yardımcı maddeler için 6.1.e bakınız.
Çiğnenebilir/çözünebilir tablet Beyaz renkte, yuvarlak tabletler
Epilepsi
Yetişkinler (12 yaş üzeri): PINRAL epilepsi tedavisinde, parsiyel nöbetlerde ve tonik-klonik nöbetleri ve Lennox-Gastaut Sendromu ile ilişkili nöbetleri de içeren jeneralize nöbetlerde, ek tedavi veya monoterapi olarak endikedir.
Çocuklar (2-12yaş arası): PINRAL epilepsi tedavisinde, parsiyel nöbetlerde ve tonik-klonik nöbetleri ve Lennox-Gastaut Sendromu ile ilişkili nöbetleri de içeren jeneralize nöbetlerde, ek tedavi olarak endikedir. Yeni teşhis edilmiş pediyatrik hastalarda ilk olarak monoterapi önerilmemektedir. Ek tedavi sırasında epileptik kontrol sağlandıktan sonra beraberinde kullanılan antiepileptik ilaçlar (AEIlar) bırakılabilir ve hastalar PINRAL monoterapisine devam edebilirler.
Bipolar bozukluk
Pozoloji/Uygulama sıklığı ve süresi:
Epilepsi
PINRAL monoterapi sağlamak için beraberinde kullanılan antiepileptik ilaçlar bırakıldığında veya lamotrijin içeren tedavi rejimlerine diğer antiepileptik ilaçlar eklendiğinde lamotrijin farmakokinetiği üzerine olabilecek etkiler dikkate alınmalıdır.
Doktor tarafından başka şekilde önerilmediği takdirde; Yetişkinler (12 yaş üzeri)
Epilepsi monoterapisinde doz:
Monoterapide PINRAL başlangıç dozu ilk iki hafta için günde bir defa 25 mg, takibeden iki hafta için günde bir defa 50 mgdır. Daha sonra, optimal yanıtı alana kadar doz her 1-2 haftada maksimum 50-100 mg artırılmalıdır. Optimal yanıtı almak için idame dozu günde bir defa veya iki doza bölünmüş olarak 100-200 mg/gündür. Bazı hastalar beklenen yanıta ulaşmak için 500 mg/gün PINRALe gerek duyarlar.
Başlangıç dozu ve sonraki doz artırımı döküntü riski nedeniyle aşılmamalıdır.
Epilepsi ek tedavisinde doz:
Herhangi diğer antiepileptik ilaçla (AEI) birlikte veya sadece valproat alan hastalarda, PINRAL başlangıç dozu ilk iki hafta için gün aşırı 25 mg, takibeden iki hafta için günde bir defa 25 mgdır. Daha sonra, optimal yanıtı alana kadar doz her 1-2 haftada maksimum 25-50 mg artırılmalıdır. Optimal yanıtı almak için idame dozu günde bir defa veya iki doza bölünmüş olarak 100-200 mg/gündür.
Diğer AEllarla (valproat hariç) veya AEI olmaksızın lamotrijin glukuronidasyonunu indükleyen AElları veya diğer ilaçları birlikte alan hastalarda, PINRAL başlangıç dozu ilk iki hafta için günde bir defa 50 mg, takibeden iki hafta için iki doza bölünmüş olarak 100 mg/gündür. Daha sonra, optimal yanıtı alana kadar doz her 1-2 haftada maksimum 100 mg artırılmalıdır. Optimal yanıtı almak için idame dozu iki doza bölünmüş olarak 200-400 mg/gündür. Bazı hastalar beklenen yanıta ulaşmak için 700 mg/gün PINRALe gerek duyarlar.
Lamotrijin glukuronidasyonunu indükleyen veya inhibe eden ilaçlardan herhangi biri olmadan okskarbazepin alan hastalarda, PINRAL başlangıç dozu ilk iki hafta için günde bir defa 25 mg, takiben iki hafta için günde bir defa 50 mgdır.
Daha sonra, optimal yanıtı alana kadar doz her 1-2 haftada maksimum 50-100 mg artırılmalıdır. Optimal yanıtı almak için idame dozu günde bir defa veya iki doza bölünmüş olarak 100-200 mg/gündür.
Tedavi rejimi |
Hafta 1+2 |
Hafta 3+4 |
İdame dozu |
|
Monoterapi |
25 mg (günde bir defa) |
50 mg (günde bir defa) |
100-200 mg (günde bir defa veya iki doza bölünmüş) Idame duruma ulaşmak için dozlar her 1-2 haftada 50-100 mg artırılabilir. |
|
Birlikte alınan ilaçlara bakılmaksızın valproat ile ek tedavi |
12.5 mg (gün aşırı 25 mg) |
25 mg (günde bir defa) |
100-200 mg (günde bir defa veya iki doza bölünmüş) |
|
Idame duruma ulaşmak için dozlar her 1-2 haftada 25-50 mg artırılabilir. |
||||
Valproat olmaksızın ek tedavi |
Bu dozaj rejimi aşağıdakilerle kullanılmalıdır: Fenitoin Karbamazepin Fenobarbital Primidon veya diğer lamotrijin glukuronidasyon indükleyicileri |
50 mg (günde bir defa) |
100 mg (ikiye bölünmüş dozlarda) |
200-400 mg (iki doza bölünmüş) Idame duruma ulaşmak için dozlar her 1-2 haftada 100 mg artırılabilir. |
Lamotrijin glukuronidasyon indükleyicileri veya inhibitörleri olmaksızın okskarbazepin ile |
25 mg (günde bir defa) |
50 mg (günde bir defa) |
100-200 mg (günde bir defa veya iki doza bölünmüş) Idame duruma ulaşmak için dozlar her 1-2 haftada 50-100 mg artırılabilir. |
|
Lamotrijin ile farmakokinetik etkileşimi henüz bilinmeyen AEİları alan hastalarda, lamotrijin ile valproat birlikte alınırken önerilen tedavi rejimi uygulanmalıdır. |
Döküntü riski nedeniyle başlangıç dozu ve sonraki doz artırımı aşılmamalıdır.
Çocuklar (2-12 yaş arası)
Herhangi diğer antiepileptik ilaçla (AEI) birlikte veya sadece valproat alan hastalarda, PINRAL başlangıç dozu ilk iki hafta için günde bir defa 0.15 mg/kg vücut ağırlığı/gün, takibeden iki hafta için günde bir defa 0.3 mg/kg/gündür. Daha sonra, optimal yanıtı alana kadar doz her 1-2 haftada maksimum 0.3 mg/kg artırılmalıdır. Optimal yanıtı almak için idame dozu maksimum 200 mg/gün olmak üzere günde bir defa veya iki doza bölünmüş olarak 1-5 mg/kg/gündür.
Diğer AEIlarla (valproat hariç) veya AEI olmaksızın lamotrijin glukuronidasyonunu indükleyen AEIları veya diğer ilaçları birlikte alan hastalarda, PINRAL başlangıç dozu ilk iki hafta için iki doza bölünmüş olarak 0.6 mg/kg vücut ağırlığı/gün, takibeden iki hafta için iki doza bölünmüş olarak 1.2 mg/kg/gündür. Daha sonra, optimal yanıtı alana kadar doz her 1-2 haftada maksimum 1.2 mg/kg artırılmalıdır. Optimal yanıtı almak için idame dozu maksimum 400 mg/gün olmak üzere iki doza bölünmüş olarak 5-15 mg/kg/gündür.
Lamotrijin glukuronidasyonunu indükleyen veya inhibe eden ilaçlardan herhangi biri olmadan okskarbazepin alan hastalarda, PINRAL başlangıç dozu ilk iki hafta için günde bir defa veya iki doza bölünmüş olarak 0.3 mg/kg vücut ağırlığı/gün, takibeden iki hafta için günde bir defa veya iki doza bölünmüş olarak 0.6 mg/kg/gündür. Daha sonra, optimal yanıtı alana kadar doz her 1-2 haftada maksimum 0.6 mg/kg artırılmalıdır. Optimal yanıtı almak için idame dozu maksimum 200 mg/gün olmak üzere günde bir defa veya iki doza bölünmüş olarak 1-10 mg/kg/gündür.
Terapötik dozun devam ettiğinden emin olmak için çocuğun ağırlığı izlenmeli ve ağırlık değiştikçe doz gözden geçirilmelidir.
Tablo 2. Epilepsi tedavisi gören 2-12 yaş arası çocuklar için kombine ilaç tedavisinde önerilen tedavi rejimi (mg/kg vücut ağırlığı/gün olarak toplam günlük doz)
Tedavi rejimi |
Hafta 1+2 |
Hafta 3+4 |
Idame dozu |
|
Birlikte alınan ilaçlara bakılmaksızın valproat ile ek tedavi |
0.15 mg/kg* (günde bir defa) |
0.3 mg/kg (günde bir defa) |
1-5 mg/kg (günde bir defa veya iki doza bölünmüş) |
|
Idame duruma ulaşmak için dozlar her 1-2 haftada 0.3 mg/kg artırılabilir. (maksimum 200 mg/gün). |
||||
Valproat olmaksızın ek tedavi |
Bu dozaj rejimi aşağıdakilerle kullanılmalıdır: Fenitoin Karbamazepin Fenobarbital Primidon veya diğer lamotrijin glukuronidasyon indükleyicileri |
0.6 mg/kg (iki doza bölünmüş) |
1.2 mg/kg (iki doza bölünmüş) |
5-15 mg/kg (iki doza bölünmüş) Idame duruma ulaşmak için dozlar her 1-2 haftada 1.2 mg/kg artırılabilir. (maksimum 400 mg/gün). |
Lamotrijin glukuronidasyon indükleyicileri veya inhibitörleri olmaksızın okskarbazepin ile |
0.3 mg/kg (günde bir defa veya iki doza bölünmüş) |
0.6 mg/kg (günde bir defa veya iki doza bölünmüş) |
1-10 mg/kg (günde bir defa veya iki doza bölünmüş) Idame duruma ulaşmak için dozlar her 1-2 haftada 0.6 mg/kg artırılabilir. (maksimum 200 mg/gün). |
|
Lamotrijin ile farmakokinetik etkileşimi henüz bilinmeyen AEIları alan hastalarda, lamotrijin ile valproat birlikte alınırken önerilen tedavi rejimi uygulanmalıdır. |
||||
* Eğer valproat alan hastalarda hesaplanan günlük doz 1-2 mg ise, ilk iki hafta için 2 mg lamotrijin gün aşırı alınabilir. Eğer valproat alan hastalarda hesaplanan günlük doz 1 mgdan az ise, lamotrijin uygulanmamalıdır. |
Döküntü riski nedeniyle başlangıç dozu ve sonraki doz artırımı aşılmamalıdır.
2-6 yaş arası hastaların önerilen en yüksek idame dozuna gereksinimlerinin olması beklenir.
5
Bipolar bozukluk
Yetişkinler (18 yaş ve üzeri)
Döküntü riski nedeniyle başlangıç dozu ve sonraki doz artırımı aşılmamalıdır.
PINRAL, gelecek depresif atak riski bulunan bipolar hastalarda kullanım için önerilir.
Depresif atakların tekrarlanmasını önlemek için aşağıdaki geçiş rejimi izlenmelidir. Geçiş rejimi, altı hafta boyunca lamotrijin dozunu bir idame stabilizasyon dozuna artırmayı içermektedir. Bundan sonra klinik olarak endikeyse diğer psikotropik ve/veya antiepileptik ilaçlar kesilebilir.
Manik atakların önlenmesi için ek tedavi yapılması düşünülmelidir, çünkü manide lamotrijinin etkinliği kesin olarak belirlenmemiştir.
Tablo 3. Bipolar bozukluk tedavisi gören yetişkinler (18 yaş üzeri) için idame toplam günlük stabilizasyon dozuna ulaşmak için önerilen doz artırımı
Tedavi rejimi |
Hafta 1+2 |
Hafta 3+4 |
Hafta 5 |
Hedef stabilizasyon dozu (Hafta 6)** |
a) Lamotrijin glukuronidasyon inhibitörleri ile ek tedavi örn. Valproat |
12.5 mg (gün aş ı rı 2 5 mg) |
25 mg (günde bir defa) |
50 mg (günde bir defa veya iki doza bölünmüş) |
100 mg (günde bir defa veya iki doza bölünmüş) (maksimum günlük doz 200 mg) |
b) Valproat gibi inhibitörleri ALMAYAN hastalarda lamotrijin glukuronidasyon indükleyicileri ile ek tedavi |
50 mg (günde bir defa) |
100 mg (iki doza bölünmüş) |
200 mg (iki doza bölünmüş) |
Hafta 6da 300 mg, gerekliyse hafta 7de 400 mg/güne artırılır. (iki doza bölünmüş) |
Bu dozaj rejimi aşağıdakilerle kullanılmalıdır: |
||||
Fenitoin Karbamazepin Fenobarbital Primidon |
||||
veya diğer lamotrijin glukuronidasyon indükleyicileri |
||||
c) Lamotrijin ile monoterapi veya lityum, bupropiyon, olanzapin, okskarbazepin veya lamotrijin glukuronidasyonunu önemli derecede indüklediği veya inhibe ettiği bilinmeyen diğer ajanları alan hastalarda ek tedavi |
25 mg (günde bir defa) |
50 mg (günde bir defa veya iki doza bölünmüş) |
100 mg (günde bir defa veya iki doza bölünmüş) |
200 mg (100-400 mg doz aralığı) (günde bir defa veya iki doza bölünmüş) |
Lamotrijin ile farmakokinetik etkileşimi henüz bilinmeyen AEIları alan hastalarda, lamotrijin ile valproat birlikte alınırken önerilen doz artırımı uygulanmalıdır. |
** Hedef stabilizasyon dozu, klinik yanıta bağlı olarak değişecektir.
a) Lamotrijin glukuronidasyon inhibitörleri ile ek tedavi örn. Valproat
Valproat gibi glukuronidasyon inhibe edici ilaçları birlikte alan hastalarda PINRAL başlangıç dozu ilk iki hafta için gün aşırı 25 mg, takibeden iki hafta için günde bir defa 25 mgdır. Doz, 5. haftada günde bir defa (veya iki doza bölünmüş olarak) 50 mga artırılmalıdır. Optimal yanıtı almak için hedef doz, günde bir defa veya iki doza bölünmüş olarak 100 mg/gündür. Ancak, klinik yanıta bağlı olarak, maksimum günlük doz 200 mga artırılabilir.
b) Valproat gibi inhibitörleri ALMAYAN hastalarda lamotrijin glukuronidasyon indükleyicileri ile ek tedavi. Bu dozaj rejimi fenitoin, karbamazepin, fenobarbital, primidon ve lamotrijin glukuronidasyonunu indüklediği bilinen diğer ilaçlarla kullanılmalıdır.
Halen lamotrijin glukuronidasyonunu indükleyen ilaçları alan ve valproat ALMAYAN hastalarda, PINRAL başlangıç dozu ilk iki hafta için günde bir defa 50 mg, takibeden iki hafta için iki doza bölünmüş olarak 100 mg/gündür. Doz, 5. haftada iki doza bölünmüş olarak 200 mg/güne artırılmalıdır. Doz, 6. haftada 300 mg/güne artırılabilir, ancak optimal yanıtı almak için hedef doz, 7. haftadan itibaren verilebilen iki doza bölünmüş olarak 400 mg/gündür.
c) Lamotrijin ile monoterapi veya lityum, bupropiyon, olanzapin, okskarbazepin veya lamotrijin glukuronidasyonunu önemli derecede indüklediği veya inhibe ettiği bilinmeyen diğer ajanları alan hastalarda ek tedavi
Lityum, bupropiyon, olanzapin, okskarbazepin veya lamotrijin glukuronidasyonunu indükleyen veya inhibe eden ilaçları almayan veya lamotrijini monoterapi şeklinde alan hastalarda PINRAL başlangıç dozu ilk iki hafta için günde bir defa 25 mg, takibeden iki hafta için günde bir defa (veya iki doza bölünmüş olarak) 50 mgdır. Doz, 5. haftada 100 mg/güne artırılmalıdır.
Optimal yanıtı almak için hedef doz günde bir defa veya iki doza bölünmüş olarak 200 mg/gündür. Ancak, 100-400 mglık doz aralığı klinik çalışmalarda kullanılmıştır.
Hedef günlük idame stabilizasyon dozuna ulaşıldığında aşağıdaki dozaj çizelgesinde belirtildiği gibi diğer psikotropik ilaçlar kesilebilir.
Tablo 4. Bipolar bozuklukta birlikte kullanılan psikotropik veya antiepileptik ilaçların kesilmesini takiben idame toplam günlük stabilizasyon dozu
Tedavi rejimi |
Hafta 1 |
Hafta 2 |
Hafta 3ten itibaren* |
|
a) Lamotrijin glukuronidasyon inhibitörlerinin kesilmesinden sonra örn. Valproat |
100 mg/haftayı aşmayacak şekilde stabilizasyon dozunun iki katı örn, 100 mg/gün hedef stabilizasyon dozu, 1. haftada 200 mg/güne artırılacaktır. |
Bu dozu devam ettirin (200 mg/gün) (iki doza bölünmüş) |
||
b) Lamotrijin glukuronidasyon indükleyicilerinin orijinal doza bağlı olarak kesilmesinden sonra. Bu dozaj rejimi aşağıdakilerle kullanılmalıdır: Fenitoin Karbamazepin Fenobarbital Primidon veya diğer lamotrijin glukuronidasyon indükleyicileri |
400 mg |
300 mg |
200 mg |
|
300 mg |
225 mg |
150 mg |
||
200 mg |
150 mg |
100 mg |
||
c) Önemli lamotrijin glukuronidasyon indükleyicileri veya inhibitörlerini almayan hastalarda diğer psikotropik veya antiepileptik ilaçların kesilmesinden sonra (Lityum, bupropiyon, olanzapin, okskarbazepin dahil) |
Doz artırımında elde edilen hedef dozu devam ettirin (200 mg/gün) (iki doza bölünmüş) (100-400 mg doz aralığı) |
|||
Lamotrijin ile farmakokinetik etkileşimi henüz bilinmeyen AEIları alan hastalarda, lamotrijin ile valproat birlikte alınırken önerilen tedavi rejimi uygulanmalıdır. |
* Doz, gerekli olduğunda 400 mg/güne artırılabilir.
a) Lamotrijin glukuronidasyon inhibitörleriyle olan ek tedavinin kesilmesinden sonra: Örn. Valproat
PINRAL dozu, orijinal hedef stabilizasyon dozunun iki katı artırılmalıdır ve valproat kesilince bu durumda korunmalıdır.
b) Lamotrijin glukuronidasyon indükleyicileriyle olan ek tedavinin orijinal doza bağlı olarak kesilmesinden sonra. Bu rejim fenitoin, karbamazepin, fenobarbital, primidon veya lamotrijin glukuronidasyonunu indüklediği bilinen diğer ilaçlarla kullanılmalıdır.
8
PINRAL dozu, lamotrijin glukuronidasyon indükleyici ajan kesilirken 3 hafta boyunca kademeli olarak düşürülmelidir.
c) Lamotrijinle önemli klinik farmakokinetik etkileşimi olmayan diğer psikotropik veya antiepileptik ilaçlarla ek tedavinin kesilmesinden sonra, örn. Lityum, bupropiyon, olanzapin, okskarbazepin.
Doz artırım programında ulaşılan hedef doz, diğer ilacın kesilmesi sırasında korunmalıdır.
Başka ilaçların eklenmesinden sonra BIPOLAR BOZUKLUĞU olan hastalarda lamotrijin günlük dozunun ayarlanması:
Diğer ilaçların eklenmesinden sonra lamotrijin günlük dozunun ayarlanması konusunda klinik deneyim yoktur. Ancak, ilaç etkileşim çalışmalarına dayanarak aşağıdaki öneriler yapılabilir.
Tablo 5. Bipolar bozukluğu olan hastalarda başka ilaçların eklenmesinden sonra lamotrijin günlük dozunun ayarlanması
Tedavi rejimi |
Mevcut lamotrijin stabilizasyon dozu (mg/gün) |
Hafta 1 |
Hafta 2 |
Hafta 3 ten itibaren |
a) Lamotrijinin orijinal dozuna bağlı olarak lamotrijin glukuronidasyon inhibitörlerinin örn. valproat, eklenmesi |
200 mg |
100 mg |
Bu dozu devam ettirin (100 mg/gün) |
|
300 mg |
150 mg |
Bu dozu devam ettirin (150 mg/gün) |
||
400 mg |
200 mg |
Bu dozu devam ettirin (200 mg/gün) |
||
b) Valproat ALMAYAN hastalarda ve lamotrijin orijinal dozuna bağlı olarak lamotrijin glukuronidasyon indükleyicilerin eklenmesi Bu dozaj rejimi aşağıdakilerle kullanılmalıdır: Fenitoin Karbamazepin Fenobarbital Primidon veya diğer lamotrijin glukuronidasyon indükleyicileri |
200 mg |
200 mg |
300 mg |
400 mg |
150 mg |
150 mg |
225 mg |
300 mg |
|
100 mg |
100 mg |
150 mg |
200 mg |
|
c) Lamotrijin ile önemli farmakokinetik etkileşimi olmayan diğer psikotropik veya antiepileptik ilaçların eklenmesi, örn. Lityum, bupropiyon, olanzapin, okskarbazepin |
Doz artırımında elde edilen hedef dozu devam ettirin (200 mg/gün) (100-400 mg doz aralığı) |
|||
Lamotrijin ile farmakokinetik etkileşimi henüz bilinmeyen AEIları alan hastalarda, lamotrijin ile valproat birlikte alınırken önerilen tedavi rejimi uygulanmalıdır. |
Bipolar bozukluğu olan hastalarda lamotrijinin kesilmesi:
Klinik çalışmalarda, plaseboyla karşılaştırıldığında lamotrijinin aniden kesilmesinden sonra advers deneyimlerin sıklığı, şiddeti veya tipi ile ilgili artış olmamıştır. Bu nedenle, hastalar dozu adım adım azaltmadan lamotrijini kesebilirler.
Uygulama şekli:
PINRAL çiğnenebilir/çözünebilir tabletler çiğnenebilir, az miktar su içinde (en az tableti kaplayacak kadar) çözündürülebilir veya az miktar su ile bütün olarak yutulabilir. Hesaplanan lamotrijin dozu (ör: çocuklarda (sadece epilepsi için) veya karaciğer bozukluğu olan hastalarda kullanımı için) tam tabletlere eşdeğer değilse uygulanması gereken doz tam tabletlerin en az sayısına eşitlenir.
Tedaviye yeniden başlanması:
Doktorlar, daha önce herhangi bir nedenden dolayı lamotrijini kesen hastalarda yeniden lamotrijine başlayacakları zaman idame doza kadar doz artırımına gerek olduğunu değerlendirmelidir, çünkü ciddi döküntü riski yüksek başlangıç dozlarıyla ve lamotrijin için önerilen doz artırımının aşılmasıyla ilişkilidir. Bir önceki dozdan sonra geçen süre ne kadar çoksa, idame doza ulaşmak için gereken doz artırımı konusunda o kadar fazla dikkat gereklidir. Lamotrijinin kesilmesinden sonra geçen süre 5 yarı-ömrü geçerse lamotrijin idame dozuna uygun programa göre artırılmalıdır.
Daha önceki lamotrijin tedavisi döküntü nedeniyle kesilen hastalarda, potansiyel faydası açıkça daha fazla değilse, lamotrijine yeniden başlanması önerilmemektedir.
Özel popülasyonlara ilişkin ek bilgiler:
Hormonal kontraseptif alan kadınlar:
a) Halen hormonal kontraseptifleri alan hastalarda lamotrijinin başlanması
Oral kontraseptifın lamotrijinin klerensini artırdığı gösterilmişse de sadece hormonal kontraseptif kullanımına dayanarak lamotrijin için önerilen doz artırım kılavuzunda ayarlama tavsiye edilmez. Doz artırımı lamotrijinin lamotrijin glukuronidasyon inhibitörüne eklenip eklenmediğine örn. valproat, lamotrijinin lamotrijin glukuronidasyon indükleyicisine eklenip eklenmediğine, örn. karbamazepin, fenitoin, fenobarbital, primidon veya rifampin veya lamotrijinin valproat, karbamazepin, fenitoin, fenobarbital, primidon veya rifampisin olmaksızın eklenip eklenmediğine dayanarak önerilen kılavuzlara göre yapılmalıdır.
b) Halen lamotrijin idame dozlarını alan ve lamotrijin glukuronidasyon indükleyicilerini almayan hastalarda hormonal kontraseptiflerin başlanması
Bireysel klinik yanıta göre lamotrijin idame dozunun iki misli kadar artırılması gerekebilir.
c) Halen lamotrijin idame dozlarını alan ve lamotrijin glukuronidasyon indükleyicileri almayan hastalarda hormonal kontraseptiflerin kesilmesi
Bireysel klinik yanıta göre lamotrijin idame dozu % 50 kadar azaltılmalıdır.
Böbrek yetmezliği:
Lamotrijin böbrek yetmezliği olan hastalara verilirken dikkatli olunmalıdır. Son aşamada böbrek yetmezliği olan hastalar için, lamotrijin başlangıç dozları, hastaların AEI rejimine dayandırılmalıdır; azaltılmış idame dozları, belirgin böbrek fonksiyon bozukluğu olan hastalar için etkili olabilir.
Karaciğer yetmezliği:
Başlangıç, artırma ve idame dozları, genel olarak karaciğer yetmezliği orta derecede (Child-Pugh derecesi B) olan hastalarda yaklaşık % 50 ve şiddetli (Child-Pugh derecesi C) olanlarda yaklaşık % 75 azaltılmalıdır. Artırma ve idame dozları, klinik yanıta göre ayarlanmalıdır.
Pediyatrik popülasyon:
Epilepsi
2 yaşın altındaki çocuklar: 2 yaşın altındaki çocuklarda lamotrijin kullanımıyla ilgili henüz yeterli bilgi bulunmamaktadır.
Bipolar bozukluk
Çocuklar (18 yaş altı): Bipolar bozuklukta lamotrijinin güvenilirliği ve etkinliği bu yaş grubunda değerlendirilmemiştir. Bu nedenle, bir dozaj önerisi yapılamamaktadır.
Geriyatrik popülasyon (65 yaş üstü):
Bu ilaçla tedavi edilen hastalarda intihar düşüncesi ve davranışı bildirilmiştir. Hastalar intihar düşüncesi ve davranışı açısından yakından izlenmelidir. Intihar düşüncesi ve davranışı ortaya çıktığında, hasta ve hasta yakınının tıbbi destek alması önerilmelidir.
Deri döküntüsü:
Lamotrijin tedavisi başlangıcından sonra genellikle ilk 8 hafta içinde oluşan advers deri reaksiyonları bildirilmiştir. Bu döküntülerin büyük kısmı hafif ve sınırlıdır, ancak hastaneye yatırmayı ve lamotrijin tedavisinin kesilmesini gerektiren ciddi döküntüler de bildirilmiştir. Bunlar; Stevens Johnson sendromu (SJS) ve toksik epidermal nekroliz (TEN) gibi potansiyel olarak yaşamı tehdit edici döküntüleri de içerir.
Mevcut lamotrijin dozaj önerilerini kullanan çalışmalara katılan yetişkinlerde ciddi deri döküntülerinin sıklığı 500 epilepsi hastasında 1dir. Bu vakaların yaklaşık yarısı SJS olarak bildirilmiştir (1/1000).
Bipolar bozukluğu olan hastalarda yapılan klinik çalışmalarda, ciddi döküntü sıklığı yaklaşık 1/1000dir.
Çocuklarda ciddi deri döküntüleri riski yetişkinlerdekinden yüksektir. Bazı çalışmalardan elde edilen mevcut verilere göre epileptik çocuklarda hastaneye yatma ile ilişkili döküntü sıklığının 1/300 ile 1/100 arasında olduğu ileri sürülmektedir. Çocuklarda, döküntünün ilk oluşumu enfeksiyon ile karıştırılabilir. Doktor, tedavinin ilk 8 haftasında döküntü semptomları ve ateş gelişen çocuklarda ilaç reaksiyonu olasılığını göz önünde bulundurmalıdır.
İlave olarak, tüm döküntü riskinin aşağıdakilerle güçlü ilişkisi olduğu gösterilmiştir:
Yüksek lamotrijin başlangıç dozları ve lamotrijin tedavisinde önerilen doz artırımının aşılması
Beraberinde valproat kullanımı
Döküntü gelişen tüm hastalar (yetişkin ve çocuk) derhal değerlendirilmeli ve döküntünün ilaca bağlı olmadığı açıkça belli değilse lamotrijin hemen kesilmelidir. Daha önce lamotrijin ile tedaviye bağlı döküntü nedeniyle tedavisi kesilen hastalarda beklenen yararları riskinden açık olarak fazla değilse tekrar lamotrijin tedavisine başlanması önerilmez.
Döküntü; ateş, lenfadenopati, fasiyal ödem ve kan ve karaciğer anormallikleri gibi çeşitli sistemik semptomlarla birlikte görülen hipersensitivite sendromunun bir parçası olarak da bildirilmektedir. Sendrom, klinik şiddet açısından geniş bir yayılım gösterebilir ve nadiren yaygın intravasküler koagülasyona ve multiorgan bozukluğuna neden olabilir. Önemle değinilmesi gereken nokta, döküntü olmasa dahi hipersensitivitenin erken belirtilerinin (örn: ateş, lenfadenopati) olabileceğidir. Eğer bu gibi belirtiler ve semptomlar varsa hasta hemen değerlendirilmelidir ve alternatif bir etyoloji mevcut değilse lamotrijin kesilmelidir.
Hormonal kontraseptifler
Hormonal kontraseptiflerin lamotrijin etkinliğine etkisi:
Etinil östradiol/levonorgestrel (30 mcg/150 mcg) kombinasyonunun lamotrijinin klerensini yaklaşık iki misli artırarak lamotrijin düzeylerinin azalmasına yol açtığı gösterilmiştir. Titrasyonu takiben, maksimal bir terapötik yanıt için daha yüksek idame dozları (2 misli kadar) gerekebilir. Lamotrijin glukuronidasyon indükleyicisi almayan ve bir haftalık inaktif ilaç içeren (ör. ilaçsız hafta) bir hormonal kontraseptif alan kadınlarda, inaktif ilaç haftasında lamotrijin düzeylerinde kademeli olarak geçici artışlar meydana gelebilir. Bu artışlar, lamotrijin doz artışları inaktif ilaç haftasından önceki günlerde veya bu hafta içinde yapılırsa daha fazla olacaktır.
Klinisyenler lamotrijin tedavisi sırasında hormonal kontraseptiflere başlayan veya durduran kadınların klinik tedavisini uygun şeklide yönetmelidir ve lamotrijin doz ayarlaması gerekebilir.
Diğer oral kontraseptifler ve hormon replasman tedavileri (HRT) çalışılmamıştır, ancak bunlar da lamotrijinin farmakokinetiğini benzer şekilde etkileyebilirler.
Lamotrijinin hormonal kontraseptif etkinliğe etkisi:
16 sağlıklı gönüllüde yapılan bir etkileşim çalışmasında lamotrijin ve hormonal kontraseptif (etinilöstradiol/levonorgestrel kombinasyonu) birlikte uygulandığında, levonorgestrel klerensinde önemsiz artışlar ve serum FSH ve LHda değişiklikler olmuştur. Bu değişikliklerin overlerin ovülasyon aktivitesine etkisi bilinmemektedir. Ancak, hormonal preparatlarla birlikte lamotrijin alan bazı hastalarda bu değişikliklerin kontraseptif etkinliğin azalmasına yol açma olasılığı göz ardı edilemez. Bu nedenle, hastalar beklenmeyen kanamalar gibi menstrual düzendeki değişiklikleri hemen bildirmeleri konusunda uyarılmalıdır.
Dihidrofolat redüktaz:
Lamotrijin dihidrofolat redüktazın zayıf bir inhibitörüdür, bu nedenle uzun süreli tedavide folat metabolizmasıyla etkileşim gösterme olasılığı vardır. Buna rağmen, lamotrijin, insanda uzun süreli uygulama sırasında, hemoglobin konsantrasyonunda, ortalama korpüsküler hacim ya da serum veya eritrosit folat konsantrasyonlarında bir yıla kadar veya eritrosit folat konsantrasyonlarında beş yıla kadar belirgin değişiklikler oluşturmamıştır.
Böbrek yetmezliği:
Son dönem böbrek yetmezliği olan bireylerde yapılan tek doz çalışmalarında lamotrijin plazma konsantrasyonları anlamlı derecede değişmemiştir. Ancak, glukuronid metabolitinin birikmesi beklenebileceğinden, böbrek yetmezliği olan hastaların tedavisinde dikkatli olunmalıdır.
Lamotrijin içeren bir başka preparatla tedavi edilen hastalar:
Lamotrijin içeren bir başka preparatla tedavi edilen hastalara doktora danışmadan lamotrijin verilmemelidir.
Epilepsi
Diğer antiepileptik ilaçlarda olduğu gibi lamotrijinin aniden kesilmesi nöbetlerin geri gelmesini tetikleyebilir. Eğer güvenilirliği ilgilendiren bir nedenle (ör: döküntü) ani ilaç kesilmesi gerekmiyorsa, lamotrijin dozu iki haftalık bir sürede kademeli olarak azaltılmalıdır.
Literatürde, status epileptikus gibi şiddetli konvülsif nöbetlerin rabdomiyoliz, multiorgan disfonksiyonu ve yaygın intravasküler koagülasyon, bazen fatal sonuçlara neden olabileceğine dair raporlar bulunmaktadır. Benzer vakalar lamotrijin kullanımı ile de oluşabilir.
Bipolar bozukluk
Mihar girişimi olasılığı, bipolar bozuklukta doğaldır ve yüksek risk taşıyan hastaların yakından denetimi ilaç tedavisine eşlik etmelidir.
UDP-glukuronil transferazlar lamotrijinin metabolizmasından sorumlu enzimler olarak belirlenmiştir. Lamotrijinin hepatik oksidatif ilaç metabolize edici enzimleri klinikte belirgin olarak inhibe ettiğine veya indüklediğine dair herhangi bir kanıt bulunmamaktadır ve lamotrijin ve sitokrom P450 enzimleri tarafından metabolize olan ilaçlar arasında etkileşme beklenmez. Lamotrijin kendi metabolizmasını indükleyebilirse de, bu etki önemli oranda değildir ve belirgin klinik sonuçlara neden olması beklenmez.
Tablo 6. Lamotrijinin glukuronidasyonu üzerine diğer ilaçların etkileri
Lamotrijinin glukuroni dasyonunu önemli derecede inhibe eden ilaçlar |
Lamotrijinin glukuroni dasyonunu önemli derecede indükleyen ilaçlar |
Lamotrijinin glukuronidasyonunu önemli derecede inhibe etmeyen veya indüklemeyen ilaçlar |
Valproat |
Karbamazepin |
Lityum |
Fenitoin |
Bupropiyon |
|
Primidon |
Olanzapin |
|
Fenobarbital |
Okskarbazepin |
|
Rifampisin |
||
Etinilöstradiol/ |
||
Levonorgestrel |
||
kombinasyonu |
Diğer oral kontraseptifler ve HRT çalışılmamıştır, ancak bunlar lamotrijin farmakokinetik parametrelerini benzer şeklide etkileyebilirler.
AEIlarla etkileşmeler
Lamotrijinin glukuronidasyonunu inhibe eden valproat, lamotrijinin metabolizmasını azaltır ve lamotrijinin ortalama yarı ömrünü yaklaşık iki kat artırır.
Hepatik ilaç metabolize edici enzimleri indükleyen belirli antiepileptik ilaçlar (ör: fenitoin, karbamazepin, fenobarbital ve primidon) lamotrijinin glukuronidasyonunu indükler ve lamotrijin metabolizmasını artırır.
Karbamazepin almakta olan hastalarda lamotrijin tedavisinin başlangıcını takiben baş ağrısı, baş dönmesi, ataksi, diplopi, bulanık görme ve bulantı gibi merkezi sinir sistemine ait olgular kaydedilmiştir. Bu olgular genellikle, karbamazepin dozunun azaltılması ile ortadan kalkar. Benzer bir etki lamotrijin ve okskarbazepin alan sağlıklı yetişkin gönüllülerdeki bir çalışmada da görülmüştür, fakat doz azaltması araştırılmamıştır.
Diğer antiepileptik ilaçların plazma konsantrasyonlarında değişiklikler bildirilmesine rağmen, kontrollü çalışmalarda lamotrijinin birlikte uygulandığı antiepileptik ilaçların plazma konsantrasyonlarını etkilediğine dair hiçbir kanıt elde edilmemiştir.
İn vitro çalışmalardan elde edilen kanıtlar lamotrijinin diğer antiepileptik ilaçları protein bağlanma bölgelerinden ayırmadığını göstermektedir.
Sağlıklı yetişkin gönüllülerde 200 mg lamotrijin ve 1200 mg okskarbazepin kullanılan bir çalışmada, okskarbazepin lamotrijinin metabolizmasını ve lamotrijin okskarbazepinin metabolizmasını değiştirmemiştir.
Diğer psikoaktif ajanlarla etkileşmeler
20 sağlıklı deneğe altı gün süreyle günde iki defa verilen 2 g anhidröz lityum glukonattan sonra lityum farmakokinetiği, 100 mg/gün lamotrijinin birlikte verilmesiyle değişmemiştir.
12 denekte çoklu oral bupropiyon dozları, tek doz lamotrijin farmakokinetiği üzerine istatistiksel olarak anlamlı etkilere yol açmamıştır ve sadece lamotrijin glukuronide ait eğri altında kalan alanda hafif bir artışa neden olmuştur.
Sağlıklı yetişkin gönüllülerdeki bir çalışmada 15 mg olanzapin lamotrijinin Cmaks ve EAA (eğri altındaki alan) değerlerini sırasıyla % 24 ve % 20 oranında azaltmıştır. Bu büyüklükte bir etkinin klinik olarak anlamlı olması beklenmez. 200 mg lamotrijin olanzapinin farmakokinetiğini etkilemez.
In vitro inhibisyon deneyleri, lamotrijinin primer metaboliti olan 2-N-glukuronidin oluşumunun, amitriptilin, bupropiyon, klonazepam, fluoksetin, haloperidol veya lorazepamla ko-enkübasyonu tarafından minimal olarak etkilendiğini göstermiştir. Insan karaciğeri mikrozomundan alınan bufuralol metabolizması ile ilgili veriler, lamotrijinin başlıca CYP2D6 tarafından elimine edilen ilaçların klerensini azaltmadığını öne sürmektedir. In vitro deneylerin sonuçları, lamotrijin klerensinin, klozapin, fenelzin, risperidon, sertralin veya trazodon tarafından etkilenmesinin mümkün olmadığını ileri sürmektedir.
Özel popülasyonlara ilişkin ek bilgiler
Hormonal kontraseptiflerle etkileşimler
Hormonal kontraseptiflerin lamotrijin farmakokinetiği üzerine etkisi:
16 kadın gönüllüdeki bir çalışmada 30 mcg etinilöstradiol/150 mcg levonorgestrel içeren oral bir kontraseptif ilaç lamotrijinin oral klerensinde yaklaşık iki misli artışa neden olarak lamotrijin EAA ve Cmaks değerlerinde sırasıyla ortalama % 52 ve % 39 azalmaya neden olmuştur. Serum lamotrijin konsantrasyonları inaktif ilaç haftası süresince (ör."ilaçsız hafta") kademeli olarak artarak inaktif ilaç haftası sonunda doz-öncesi konsantrasyonlar ile, birlikte tedavi sırasındakinden yaklaşık iki misli yüksek olmuştur.
Lamotrijinin hormonal kontraseptif farmakokinetiği üzerine etkisi:
16 kadın gönüllüdeki bir çalışmada, 300 mg lamotrijin kararlı durum dozunun kombine oral kontraseptifin etinilöstradiol komponentinin farmakokinetiğine hiçbir etkisi olmamıştır. Levonorgestrel komponentinin oral klerensinde, levonorgestrel EAA ve Cmaks değerlerinde sırasıyla ortalama % 19 ve % 12 azalmaya yol açan önemsiz bir artış gözlenmiştir. Çalışma sırasındaki serum FSH, LH ve östradiol ölçümleri bazı kadınlarda overlerin hormonal aktivitesinde bir miktar baskılanmaya işaret etmişse de serum progesteron ölçümü 16 deneğin hiçbirinde ovülasyonun hormonal kanıtı bulunmadığını göstermiştir. Levonorgestrel klerensinin az miktarda artışının ve serum FSH ve LH değişikliklerinin overlerin ovülasyon aktivitesi üzerindeki etkisi bilinmemektedir. 300 mg/gün dışındaki lamotrijin dozlarının etkisi çalışılmamıştır ve diğer kadın hormon preparatları ile çalışmalar yapılmamıştır.
15
Diğer ilaçlarla etkileşimler
Genel tavsiye
Gebelik kategorisi Cdir.
Çocuk doğurma potansiyeli bulunan kadınlar/Doğum kontrolü (Kontrasepsiyon)
Çocuk doğurma potansiyeli bulunan kadınlarda lamotrijinin kullanımıyla ilgili herhangi bir veri yoktur.
Klinisyenler lamotrijin tedavisi sırasında hormonal kontraseptiflere başlayan veya durduran kadınların klinik tedavisini uygun şeklide yönetmelidir ve lamotrijin doz ayarlaması gerekebilir.
Gebelik dönemi
Çok sayıda prospektif gebelik kayıtlarından elde edilen pazarlama sonrası veriler, gebeliğin ilk üç ayında lamotrijin monoterapisine maruz kalan 1000in üzerinde kadının gebelik sonuçlarını içermektedir. Veriler, genel popülasyon ile karşılaştırıldığında majör doğum defektleri riskinde artış göstermemiştir.
Lamotrijinin politerapi kombinasyonları içinde kullanımından elde edilen veriler, diğer ajanlarla ilişkili malformasyon riskinin beraberinde lamotrijin kullanımı ile etkilenip etkilenmediğini değerlendirmek için yetersizdir.
Lamotrijin, gebelik sırasında ancak beklenen yararı, fetüse olan muhtemel riskinden daha fazla olduğu durumlarda kullanılabilir.
Gebelik sırasındaki fizyolojik değişiklikler lamotrijin düzeylerini ve/veya terapötik etkisini etkileyebilir. Gebelik sırasında lamotrijin düzeylerinin azaldığına dair raporlar bildirilmiştir. Lamotrijin tedavisi sırasında gebe kadınlara uygun klinik tedavi sağlanmalıdır.
Laktasyon dönemi
Laktasyon döneminde lamotrijin kullanımı ile ilgili sınırlı veri bulunmaktadır.
Ön araştırmalar, anne sütüne geçen lamotrijin konsantrasyonunun genellikle serum konsantrasyonunun % 40-60ı oranında olduğunu göstermektedir.
Bu şekilde anne sütü alan az sayıda bebek bilinmektedir ve lamotrijinin ulaştığı serum konsantrasyonlarında farmakolojik etkiler oluşabilir.
Emzirmenin potansiyel faydaları, bebekte oluşabilecek potansiyel advers etki riski karşısında değerlendirilmelidir.
Üreme yeteneği /Fertilite
Iki gönüllü çalışmada lamotrijinin ince görsel motor koordinasyonu, göz hareketleri, vücut salınımı ve subjektif sedatif etkiler üzerine olan etkilerinin plasebodan farksız olduğu gösterilmiştir. Lamotrijinle yapılan klinik çalışmalarda, baş dönmesi ve diplopi gibi nörolojik özellik taşıyan advers etkiler bildirilmiştir. Bu nedenle, hastalar, araba veya makine kullanmadan önce lamotrijin tedavisinin kendilerini nasıl etkilediğine bakmalıdır.
Istenmeyen etkiler, mevcut verilere dayanarak epilepsi ve bipolar bölümlerine ayrılmıştır. Ancak, lamotrijinin genel güvenilirlik profili dikkate alınırken her iki bölüme başvurulmalıdır.
Istenmeyen etkilerin sınıflandırılmasında aşağıdaki sistem kullanılmıştır: Çok yaygın (>1/10); yaygın (>1/100 ila <1/10); yaygın olmayan (>1/1.000 ila <1/100); seyrek (>1/10.000 ila <1/1.000); çok seyrek (<1/10.000), bilinmiyor (eldeki verilerden hareketle tahmin edilemiyor).
Epilepsi
Kan ve lenf sistemi bozuklukları
Çok seyrek: Nötropeni, lökopeni, anemi, trombositopeni, pansitopeni, aplastik anemi, agranülositoz içeren hematolojik anormallikler.
Hematolojik anormallikler hipersensitivite sendromu ile ilgili olabilir veya olmayabilir.
Bağışıklık sistemi bozuklukları
Çok seyrek: Hipersensitivite sendromu** (ateş, lenfadenopati, fasiyel ödem, kan ve karaciğer anormallikleri, yaygın intravasküler koagülasyon, multiorgan disfonksiyonu gibi semptomlar dahil).
** Döküntü aynı zamanda aralarında ateş, lenfadenopati, fasiyel ödem ve kan ve karaciğer anormallikleri gibi çeşitli sistemik semptomlarla birlikte görülen hipersensitivite sendromunun bir parçası olarak da bildirilmiştir. Sendrom, klinik şiddet açısından geniş bir yayılım gösterebilir ve nadiren yaygın intravasküler koagülasyona ve multiorgan bozukluğuna neden olabilir. Döküntü olmasa da hipersensitivitenin erken belirtilerinin (örn: ateş, lenfadenopati) var olabileceği unutulmamalıdır. Bu gibi belirtiler ve semptomlar mevcutsa, hasta hemen değerlendirilmeli ve alternatif bir etyoloji belirlenemezse lamotrijin kesilmelidir.
Psikiyatrik bozukluklar
Yaygın: Iritabilite
Yaygın olmayan: Agresyon
Çok seyrek: Tik, halüsinasyon, konfüzyon.
Sinir sistemi bozuklukları
Monoterapi klinik deneylerde: Çok yaygın: Baş ağrısı
Yaygın: Uyuşukluk, uykusuzluk, baş dönmesi, tremor. Yaygın olmayan: Ataksi
Diğer klinik deneylerde:
Çok yaygın: Baş ağrısı, baş dönmesi
Yaygın: Nistagmus, tremor, ataksi, uyuşukluk, uykusuzluk.
Çok seyrek: Ajitasyon, dengesizlik, hareket bozuklukları, Parkinson hastalığında kötüleşme, ekstrapiramidal etkiler, koreoatetosis, nöbet sıklığında artış.
Lamotrijinin önceden Parkinson hastalığı bulunan hastalarda Parkinson semptomlarını kötüleştirdiğine dair raporlar ve bu altta yatan koşula sahip olmayan hastalarda da ekstrapiramidal etkiler ve koreoatetosis görüldüğüne dair nadir raporlar bulunmaktadır.
Göz bozuklukları
Çok yaygın: Diplopi, bulanık görme. Seyrek: Konjunktivit.
Gastrointestinal bozukluklar
Monoterapi klinik deneylerde: Yaygın: Bulantı
Diğer klinik deneylerde:
Yaygın: Mide-bağırsak rahatsızlığı (kusma ve ishal dahil).
Hepato-biliyer bozukluklar
Çok seyrek: Karaciğer fonksiyon testlerinde artış, karaciğer fonksiyon bozukluğu, karaciğer yetmezliği
Karaciğer fonksiyon bozukluğu genellikle hipersensitivite reaksiyonlarıyla ilgili olarak meydana gelir, ancak açık hipersensitivite belirtileri olmaksızın nadir vakalar da rapor edilmiştir.
Deri ve deri altı doku bozuklukları
Çok yaygın: Deri döküntüsü Seyrek: Stevens Johnson Sendromu Çok seyrek: Toksik epidermal nekroliz
Çift-kör, ek tedavi klinik deneylerinde, deri döküntüsü lamotrijin alan hastaların % 10unda ve plasebo alanların % 5inde meydana gelmiştir. Deri döküntüleri lamotrijin alan hastaların % 2sinde tedavinin kesilmesine neden olmuştur. Döküntü genellikle makülopapüler görünüşte olup genellikle tedavinin başlamasından itibaren 8 hafta içinde meydana gelmiştir ve lamotrijinin kesilmesiyle düzelmiştir.
Seyrek olarak, Stevens Johnson Sendromu ve toksik epidermal nekrolizi (Lyell Sendromu) de içeren ciddi, potansiyel olarak yaşamı tehdit eden deri döküntüleri bildirilmiştir. Hastaların çoğunluğunda ilacın kesilmesiyle düzelme olmakla beraber, bazı hastalarda geri dönüşümsüz yara izleri ve ender vakalarda ölüm bildirilmiştir.
Tüm döküntü riskinin aşağıdakilerle güçlü ilişkisi olduğu gösterilmiştir:
Yüksek lamotrijin başlangıç dozları ve lamotrijin tedavisinde önerilen doz artırımının aşılması
Beraberinde valproat kullanımı
Döküntü aynı zamanda değişik sistemik semptomlarla ilgili olarak bir hipersensitivite sendromunun bir par&